Wetenschap als hulpmiddel – net zo inspirerend als kunst, muziek en sport

Bastiaan: “Zo’n vijf jaar geleden las ik op aanraden van een docent psychologie het boek Wij zijn ons brein (2010) van neurobioloog Dick Swaab. Het was een echte eyeopener want ik begon me te interesseren voor hoe veel van de menselijke persoonlijkheid en het functioneren door de hersenen en de omgeving worden bepaald”. 

Het was een tijd waarin ik wel kon studeren en het dagelijks leven was gestructureerd maar ik had last van waanideeën en een lichte depressie. Nooit ben ik zo ernstig psychotisch of depressief geweest dat ik bijvoorbeeld moest worden opgenomen. 

Wetenschappelijk benaderen van het menselijk functioneren 

Door me bezig te houden met de menselijke biologie en met name de hersenen, kon ik de dingen om me heen wat beter plaatsen. Het wetenschappelijk benaderen van het menselijk functioneren en de omgeving was nog niet eens zo heel rationeel, maar vooral inspirerend. Het was een goede methode om betekenis te geven aan de dingen die ik dacht en aan het dagelijks leven. Ik kon ineens verklaren waarom ik waanideeën had, die vooral voor erg veel onrust en verwarring zorgde.

Als je overtuigende alternatieve verklaringen kunt geven voor onrealistische ideeën (die je helaas wel als realistisch beschouwde) dan is dat heel mooi. Ik kon nu de “waarom dit” en “waarom dat” beter begrijpen en ook accepteren dat bepaalde ideeën gewoon echt niet waar zijn. Of beter nog: hoogst waarschijnlijk niet waar. Want twijfelen of dingen wel echt waar zijn of niet, en in de verleiding te worden gebracht om het onrealistische als realistisch te beschouwen en serieuzer te nemen, was er altijd bij. 

Het betekenis geven aan dingen is heel belangrijk 

Dat hoeft niet altijd irrationeel of rationeel te zijn. Betekenis is gewoon betekenis. Wetenschap heeft voor mij wellicht iets gegeven wat religie kan doen. Het biedt je een soort denkkader dat inspirerend is en je dingen laat begrijpen als alternatief voor wat je eerst dacht. Het hoeft helemaal geen kille reductie te zijn van de werkelijkheid, zoals de wetenschap wel eens wordt verweten. Het is gewoon begrijpen hoe dingen werken en het laat je op een manier naar dingen kijken die afwijkt van het dagelijkse, het spirituele of het religieuze.

Wetenschap kan ook enorm verwonderend zijn op de manier zoals spiritualiteit of religie dat ook kan zijn, maar dan meer op een manier die meer voeling heeft met de werkelijke wereld om ons heen. Dus mens, natuur, maatschappij. Deze manier van kijken en voelen kan erg helpen bij de verstoordheid waarin je verkeert als je waanideeën hebt of (licht) depressief bent. Het geeft je een soort vastigheid die ook weer niet een illusie is waar je in moet ‘geloven’.

Ook de “waarom” van gebeurtenissen en hoe je functioneert wordt op een manier duidelijk die niet obscuur of te fantasierijk is maar juist meer is gericht op daadwerkelijke processen. Bijvoorbeeld op sociologisch, psychologisch, biologisch of natuurkundig vlak. Ook de waarden die je aan dingen geeft raakt veel meer uitgebalanceerd. Kleine, terloopse dingen die onbelangrijk zijn, maar tijdens wanen erg belangrijk werden gemaakt, zwakken af en verdwijnen op de achtergrond. 

Voorbeelden 

Ik heb naast Swaab ook een aantal voorbeelden ontdekt van bekende sprekers en schrijvers binnen de wetenschap die erg hebben geholpen en inspirerend zijn geweest en nog altijd zijn:

• Denk aan de psychiaters Damiaan Denys, Jim van Os, Dirk De Wachter, René Kahn.
• Of aan evolutionair bioloog Richard Dawkins, natuurkundige Sabine Hossenfelder en filosoof Daniel Dennett.

Het is erg belangrijk om rolmodellen te hebben en om via hen betekenis te geven. Zeker als zij goede sprekers zijn die aansprekend en empathisch kunnen vertellen in hun boeken en lezingen op tv en YouTube. 

Wetenschap is voor mij als therapie 

Wetenschap is voor mij als een soort van medicatie, therapie of betekenisvol denkkader. Nogmaals, gelukkig ben ik nooit ernstig psychotisch of depressief geweest (ken wel mensen bij wie dat helaas zeker het geval was), maar ik ben ervan overtuigd dat het iedereen kan helpen. Daarvoor moet wel het stigma van “reductie” en “rationeel zijn” van de wetenschap af. Hoewel ik dat helemaal geen onaardige termen vind.

Veel van het lijden en veel andere symptomen kunnen hier naar mijn mening niet worden verholpen, maar het kan wel een handvat bieden en een soort relativering teweegbrengen waar je op kunt bouwen. Structuur ook. Wetenschap kan net zo inspirerend zijn als kunst, muziek en sport.